Technologie, beweging & mentale gezondheid: lessen uit het Festival van de Leefstijl

Inspiratie van Maarten van der Weijden: leren accepteren en innoveren

Olympisch kampioen Maarten van der Weijden deelde zijn persoonlijke reis als sporter en mens. Hij ervoer dat het leven niet altijd maakbaar is – soms moet je accepteren dat iets niet lukt. Tegelijkertijd wees zijn verhaal op de kracht van creativiteit, omdenken en doorzettingsvermogen.

Een treffend voorbeeld: in de aanloop naar de Olympische finale van 2008 bleek dat Van der Weijden ’s ochtends significant minder presteerde, terwijl de race in de ochtend plaatsvond. Samen met zijn trainer besloot hij een jaar lang gebruik te maken van een lichtbril. Daarmee paste hij zijn biologische klok aan, zodat zijn lichaam beter functioneerde in de ochtend. Het resultaat: Olympisch goud in Beijing.

Deze ervaring illustreert hoe innovatieve interventies, gebaseerd op inzichten uit wetenschap en technologie, tot grootse resultaten kunnen leiden. Lichttherapie is ook wetenschappelijk onderbouwd: blootstelling aan (blauw) licht in de vroege ochtend beïnvloedt het circadiane ritme en kan stemming, alertheid en prestaties verbeteren (Crowley et al., 2015).

De workshop: sport, bewegen en technologie in de zorg

Tijdens de workshop, georganiseerd door iXperium Sport en Bewegen samen met het Kenniscentrum Sport en Bewegen, kwamen drie perspectieven samen:

• Joep Goessens, Specialist Meedoen bij Kenniscentrum Sport en Bewegen, besprak de meerwaarde van bewegen voor mentale gezondheid. Uit de Factsheet van Kenniscentrum Sport en Bewegen (Kenniscentrum Sport & Bewegen, 2024) blijkt dat sport en bewegen het risico op depressie, angst en burn-out verminderen en bijdragen aan meer zelfvertrouwen, stressregulatie, plezier en sociale verbondenheid. Deze effecten treden al op vanaf de eerste 60 minuten bewegen per week.
• Dion Bulkens, Specialist Esports, Gaming & Gamification bij Kenniscentrum Sport en Bewegen, liet zien hoe technologie – van wearables tot sensoren en gamification – kan motiveren en inzicht kan geven in sport- en beweeggedrag.
• Bart van Gastel, Programmamanager iXperium Sport en Bewegen, ging dieper in op XR (VR, AR en MR) en gaf praktijkvoorbeelden uit onderzoek en experimenten in de zorgcontext.

XR in de praktijk: van VR-duikbrillen tot Mixed Reality fitness

XR-toepassingen vinden steeds vaker hun weg naar de zorg en het dagelijks leven. Voorbeelden die Bart presenteerde:

• DreamDiVR – een VR-duikbril die mensen virtueel een duikervaring biedt en in daarmee in het water in beweging brengt.
• HoloMoves – Mixed Reality beweeggames waarmee jongeren bij Siza (zorginstelling in o.a. Arnhem) met een verstandelijke beperking zelfstandig in beweging werden gebracht. De positieve resultaten hebben ertoe geleid dat Siza deze toepassingen inmiddels breder inzet.
• Les Mills Bodycombat – een Mixed Reality fitnesservaring waarbij deelnemers vechtsportcombinaties uitvoeren in een virtuele omgeving. Dit maakt intensieve workouts toegankelijk en aantrekkelijk, ook in de thuissituatie.
• HomeSports – een Mixed Reality toepassing die sport en spel combineert en het mogelijk maakt om samen te sporten met anderen in een zelfde deels virtuele omgeving.

Deze voorbeelden laten zien hoe XR niet alleen kan bijdragen aan therapie en revalidatie, maar ook plezier, motivatie en sociale interactie kan versterken – belangrijke factoren voor duurzame leefstijlverandering.

Wat professionals zelf inbrachten: opbrengst van de interactieve sessie

De workshop was nadrukkelijk niet alleen eenrichtingsverkeer. Via Mentimeter en gesprekken in de zaal werden de deelnemers uitgenodigd om hun eigen ervaringen, kansen en zorgen te delen. Dat leverde een rijke oogst op aan voorbeelden en perspectieven uit de dagelijkse praktijk.

Veel professionals gaven aan al gebruik te maken van uiteenlopende technologieën. Daarbij varieerde het van laagdrempelige consumentenapps zoals Ommetje of mindfulness-apps, tot zorgspecifieke toepassingen als Silverfit en Motomed. Ook VR-brillen worden steeds vaker ingezet, bijvoorbeeld voor scholing of het oefenen van sociale vaardigheden. Eén deelnemer vertelde enthousiast: “We gebruiken VR om medewerkers beter inzicht te geven in het perspectief van cliënten. Dat levert hele waardevolle gesprekken op in het team.”

Naast bestaande ervaringen spraken deelnemers ook over de kansen die zij zien voor de toekomst. Velen benadrukten dat technologie bewegen aantrekkelijker kan maken. VR en gamification zouden bijvoorbeeld helpen om cliënten meer plezier te laten beleven aan activiteit. Ook de sociale dimensie werd vaak genoemd: “Ik zie mogelijkheden om technologie te gebruiken om samen te bewegen, juist ook tijdens wachttijden,” merkte een deelnemer op. Daarnaast werden toepassingen genoemd voor therapeutische doeleinden, zoals het verminderen van angst via VR of het oefenen met triggers bij verslaving.

Toch waren de aanwezigen ook realistisch over de obstakels. Acceptatie en vaardigheden werden vaak genoemd. Niet iedere cliënt of medewerker voelt zich meteen op zijn gemak met nieuwe technologie, en er bestaan zorgen over privacy en veiligheid. Bovendien spelen financiële vragen een grote rol: wie betaalt voor aanschaf en onderhoud, en hoe borgen we dat toepassingen duurzaam worden ingebed in de zorgpraktijk? Zoals een deelnemer scherp verwoordde: “We zien allemaal de kansen, maar zolang financiering en eigenaarschap onduidelijk zijn, blijft het bij losse pilots.”

Wat de reacties vooral duidelijk maakten, was dat de bereidheid om met technologie te werken groot is. Vrijwel alle deelnemers gaven aan kansen te zien om technologie in te zetten in hun werk, mits het menselijke aspect behouden blijft. “Alles waarmee je mensen in beweging krijgt, is waardevol,” reageerde iemand. Een ander voegde eraan toe: “Ja, maar we moeten wel zorgen dat we het menselijke niet uit het oog verliezen.”

De rode draad uit deze sessie: er is veel enthousiasme en nieuwsgierigheid, maar professionals hebben behoefte aan ondersteuning bij de hoe-vraag. Hoe implementeren we technologie op een manier die past bij cliënten, werkprocessen en financieringsstructuren? En hoe zorgen we dat goede voorbeelden worden gedeeld en geborgd, zodat ze niet verloren gaan?

Wetenschappelijke inzichten: aansluiting op de praktijk

De input van de workshop sluit nauw aan bij de literatuur:

• Sport en bewegen verbeteren mentale gezondheid – zoals samengevat in de KSB-factsheet (Kenniscentrum Sport & Bewegen, 2024) en bevestigd door White et al. (2024).
• Digitale technologie in GGZ heeft bewezen potentie, maar implementatie blijft achter door barrières zoals acceptatie en kosten (Almeida et al., 2023).
• XR en VR-toepassingen zijn effectief bij angstreductie, motivatie en plezier in bewegen (Chirico et al., 2023; Wang et al., 2025).
• Wearables en apps dragen bij aan gedragsverandering, mits ondersteund door gebruiksgemak en begeleiding (Liu et al., 2023).

De praktijkervaringen tijdens de workshop bevestigen deze bevindingen: de kansen zijn groot, maar succes staat of valt met implementatie, acceptatie en borging.

Oproep aan GGZ en verslavingszorg

De uitkomsten van deze sessie maken duidelijk dat er veel potentie is om technologie in te zetten voor het stimuleren van bewegen en gezonde leefstijl in de GGZ en verslavingszorg. Professionals zien de meerwaarde, maar vragen om kennisdeling, praktische ondersteuning en samenwerking.

Ook De Nederlandse GGZ, organisator van dit festival, is volop bezig met de vraag hoe digitalisering de zorg kan versterken (zie De Nederlandse GGZ – vijf vragen over digitalisering van de zorg). Onze oproep sluit daar naadloos bij aan: laten we samen onderzoeken hoe technologie niet alleen bijdraagt aan efficiëntere zorg, maar óók aan meer bewegen, meer plezier en meer mentale gezondheid bij cliënten.

Daarom nodigen we jullie uit: deel je voorbeelden, vragen en ervaringen. Samen kunnen we ontdekken hoe technologie cliënten ondersteunt in motivatie, zelfregie en herstel, én hoe we professionals helpt in hun werk.

Zo bouwen we samen aan een toekomst waarin technologie het menselijke contact niet vervangt, maar juist versterkt.

Literatuurlijst

• Almeida, R. S., Soutelo, A. P., Portugal, P., & Marques, A. (2023). The use of digital technologies to promote physical activity in mental healthcare settings: A scoping review. Advances in Rehabilitation, 37(4), 29–40. https://doi.org/10.5114/areh.2023.133146
• Chirico, A., Lucidi, F., De Laurentiis, M., Milanese, C., Napoli, A., & Giordano, A. (2023). Exploring the psychological nexus of virtual and augmented reality interventions in healthy older adults: A rapid review. Behavioral Sciences, 14(1), 31. https://doi.org/10.3390/bs14010031
• Crowley, S. J., Eastman, C. I., Zeitzer, J. M., & Wyatt, J. K. (2015). Morning light therapy for circadian rhythm sleep disorders: Efficacy and mechanisms of action. Sleep Medicine Reviews, 29, 52–62. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2015.09.002
• Kenniscentrum Sport & Bewegen. (2024). Factsheet effecten van sport en bewegen op mentale gezondheid. Utrecht: Kenniscentrum Sport & Bewegen. https://www.kenniscentrumsportenbewegen.nl/kennisbank/publicaties/?factsheet-effecten-van-sport-en-bewegen-op-mentale-gezondheid&kb_id=28223
• Liu, Y., Chen, X., Yan, Z., & Wang, Y. (2023). The impact of technology-enhanced interventions on physical activity and mental health outcomes: A systematic review. BMC Psychology, 11(1), 348. https://doi.org/10.1186/s40359-023-01348-3
• OpenAI. (2025). ChatGPT [Large language model]. OpenAI. https://chat.openai.com
• Wang, L., Zhang, Y., & Chen, H. (2025). A public health perspective on virtual reality interventions: VR-based extreme sports games reducing symptoms of depression, anxiety, and stress. Frontiers in Public Health, 13, 12234308. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.12234308
• White, R. L., Babic, M. J., Parker, P. D., Lubans, D. R., Astell-Burt, T., & Lonsdale, C. (2024). Physical activity and mental health: A systematic review and synthesis of evidence on mediators and moderators. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 21(1), 134. https://doi.org/10.1186/s12966-024-01676-6

Verantwoording

Voor het schrijven en structureren van dit artikel is gebruikgemaakt van ChatGPT (OpenAI, 2025) als schrijfhulp. De tool ondersteunde bij het formuleren van teksten, het aanvullen van literatuur en het redigeren van conceptversies.